Lacrimosa, δηλαδή δακρυρροούσα, είναι ο τίτλος αυτής της ποιητικής συλλογής και η αιτία δεν βρίσκεται μόνο στον μελαγχολικό, αν όχι πένθιμο, τόνο στον οποίο είναι γραμμένη κατά το μεγαλύτερο μέρος της, αλλά και στο πλήθος των ανησυχητικών αντανακλάσεων από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον που περιέχει και σκοτεινιάζουν τους στίχους. Άτυπα χωρισμένη σε τρία μέρη, η συλλογή παρακολουθεί τα στάδια της ζωής μίας γυναίκας, με το πρώτο να αφορά τις διαψεύσεις της ενώ η ελπίδα είναι ακόμη ζωντανή. Παρακολουθούμε πώς το ποιητικό υποκείμενο εγκλωβίζεται σε μια συνθήκη περιορισμένη και στενάχωρη που, μολονότι δεν εμποδίζει το μεγαλεπήβολο πέταγμα της ζωής, το κάνει να φαίνεται σχεδόν ψεύτικο, ένα παιχνίδι του νου:

κάπου ανάμεσα

στις Πλειάδες και τις Υάδες

θυμάμαι μου ‘πες σ’ αγαπώ

[...]

Του φωτός και της ύπαρξης

Η Χρυσάνθη Ιακώβου γράφει πάντα κάτω από το φως του καλοκαιριού. Πάντα! Τα αόρατα μόρια φωτός γεμίζουν κάθε πτυχή της ύπαρξης της και οι ανεξέλεγκτες ηλιακές πορείες ορίζουν το ποιητικό της είναι. Ο χρόνος στέκεται στην λίγο παραπάνω στην τελευταία γραμμή του ήλιου και ο χώρος μένει πάντα ανοιχτός, σαν μια αυλή που οδηγεί στις δικές της εποχές. Πάνω σε παιδικά γέλια σκάνε οι ήχοι της ζωής της, οι σταθερές αντανακλάσεις των ζωών της, των προηγούμενων και των επόμενων. Κι αν όλα μένουν γυμνά και διψασμένα, ξερά, η δροσιά των ταλαιπωρημένων σταγόνων ανακουφίζει και συνοδεύει τον ήχο του «Lacrimosa» (Εκδόσεις Βακχικόν).

«Lacrimosa» ονομάζονται οι τελευταίες στροφές (18η και 19η) του λατινικού ύμνου Dies Irae γνωστού από τη χρήση του παλαιότερα στη νεκρώσιμη ακολουθία της ρωμ/καθολικής Εκκλησίας. Το κείμενο αναφέρεται στην ημέρα της Κρίσης. Μάλιστα πολλοί συνθέτες (Μότσαρτ, Βέρντι κ.α) το περιλαμβάνουν σαν διακριτό μέρος σε συνθέσεις Ρέκβιεμ.

«Lacrimosa» ονομάζεται και η πρόσφατη ποιητική συλλογή της Χρυσάνθης Ιακώβου από το τελευταίο ποίημα της συλλογής «Ρέκβιεμ»: «…Και τότε κάποιος ψιθύρισε:/ Lacrimosa.»

Η ποιήτρια με ρεαλιστικότητα, έντονο συμβολισμό και ύφος εξομολογητικό, γράφει ποίηση σύγχρονη και ταυτόχρονα διαχρονική. Φέρνει στο «σήμερα» τα ζητήματα που προβληματίζουν και πονάνε εδώ κι αιώνες τους ποιητές. Ωστόσο το Σήμερα είναι πιο οδυνηρό καθώς η ανθρώπινη κατάσταση έχει μεταβληθεί προς το χειρότερο. Ακόμη κι ο έρωτας προκαλεί θλίψη γιατί δεν είναι ολοκληρωτικός ή ξεκάθαρος. Ο θάνατος, η άλλη μεγάλη συμπαντική δύναμη, βρίσκεται στον αντίποδα. Είναι αμείλικτα παρών, δεν έρχεται μόνο ως φυσιολογικό γεγονός, αλλά κι ως βίαια κατάσταση που δεν ξεχωρίζει ηλικίες και καταστάσεις: «…η σφαγή των αθώων νηπίων ξεκίνησε / από αυτούς που κατάλαβαν/ πως στα μάτια των παιδιών / κατοικεί ο Θεός / – και η σφαγή / ακόμα συνεχίζεται.»

Η Χρυσάνθη Ιακώβου είναι μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες σύγχρονες ποιητικές φωνές. Την πρωτογνωρίσαμε το 2013 με τη συλλογή «Αχ-έρων» και ακολούθησαν οι «Τεθλασμένοι χρόνοι» που ομολογώ έγιναν ένα από τα βιβλία στα οποία συχνά επανέρχομαι διαβάζοντας στίχους.

Θυμάμαι ακόμη το απόγευμα που για πρώτη φορά διάβασα το βιβλίο. Ήταν λες και βρέθηκα αλλού…

Η νέα συλλογή της «Lacrimosa», που όπως και οι δυο προηγούμενες κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν, είναι μια φυσική συνέχεια της προηγούμενης δουλειάς της, χωρίς να επαναλαμβάνεται.

Μέσα σε μία εποχή όπου η γυναίκα δυστυχώς (προσ)βάλλεται από παντού και ποικιλοτρόπως, ας αναλογιστούμε την έκταση της καταγωγικής και ανέφικτης μας μοναξιάς. Κάθε βλέμμα εκδηλώνει και έναν βαθύ δεσμό, με την εμφάνιση μίας μορφής στο αισθητό, αντιληπτικό μας πεδίο. Ένα γυναικείο βλέμμα είναι όμως κάτι πολύ βαθύτερο από μια απλή σύγκλιση δύο τόξων, μια συμφωνία των οφθαλμικών βολβών. Δεν είναι ένα απλό θρόισμα κλαδιών της άνοιξης, ούτε καν ένας αέρινος χορός της κουρτίνας με το βραδυνό αγέρι, είναι ένας ωμός αιφνιδιασμός.

Η σύλληψη ενός γυναικείου βλέμματος που στρέφεται ξαφνικά προς το μέρος μας, εμφανίζεται στο βάθος της δίνης των ματιών που μας κοιτάζουν. Εάν συλλάβουμε το βλέμμα της, παύουμε να αντιλαμβανόμαστε τα μάτια της, παραμένουν μέσα στο αντιληπτικό μας πεδίο, αλλά δεν τα χρειαζόμαστε, έχουν εξουδετερωθεί, είναι εκτός παιχνιδιού. Καθώς τα μάτια μιας γυναίκας μάς κοιτάζουν δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε το όμορφο από το άσχημο, ούτε καν να διακρίνουμε το χρώμα τους, το βλέμμα της απλά τα επικαλύπτει όλα, μοιάζει να προηγείται από αυτά. Αυτή η αίσθηση έρχεται να πυρακτωθεί από την απόσταση των ματιών που εκδιπλώνεται ανάμεσα σε εμάς και σε αυτή, ενώ το βλέμμα της καθηλώνεται επάνω μας αδιάσπαστο και αδιάστατο. Η γυνή είναι το χωροποιό και χρονοποιό στοιχείο μας, η γεγονότητα και η υπέρβαση. Δεν μπορούμε να στρέψουμε την προσοχή μας στο βλέμμα της χωρίς να αποσυντεθούμε και να περάσουμε σε δεύτερο πλάνο.

Το βλέμμα που εκτοξεύουν τα μάτια της είναι μια γυμνή παραπομπή σε εμάς, δεν είναι ότι απλά υπάρχει απέναντι μας. Είμαστε ευάλωτοι, κατέχουμε μια θέση από την οποία δεν μπορούμε να δραπετεύσουμε, είμαστε ανυπεράσπιστοι χωρικά και χρονικά. Στεκόμαστε τώρα λοιπόν μπροστά της ορώμενοι, ας αναλογιστούμε μία λέξη συγκλονιστική, ας τολμήσουμε την επόμενη φορά να την ξεστομίσουμε: "με είδες"...

ΥΓ: Μερικές σκέψεις αναδυόμενες μέσα από το "γυναικείο ημίφως" της ποιητικής συλλογής Lacrimosa της Σερραίας Χρυσάνθης Ιακώβου. Η ποίηση της Χρύσας δεν εμπίπτει σε φόρμες, ρυθμούς, ρίμες, ενώ εν πρώτοις μοιάζει πεζολογίζουσα, χρησιμοποιώντας όλες τις αρετές και τους κινδύνους του πεζού λόγου, εν τέλει εγγίζει την ελευθέρα ωδή, όχι γιατί τηρεί τη στροφή, την αντιστροφή και την επωδό, αλλά γιατί έχει έκταση, κλιμάκωση και γεννά επιβλητικές εικόνες. Αυτή δεν είναι άλλωστε η γοητευτικότερη μορφή του καθαρού λυρισμού;

Αύγουστος 2021, του συγγραφέα και ιατρού Αντώνη Κερασνούδη