Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το Περί ου

Ο (ψευτο)βαρόνος Φέλιξ παντρεύεται με την Ρόμπιν, η οποία όμως εγκαταλείπει αυτόν και τον γιο τους για να ακολουθήσει έναν δικό της τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει ατελείωτες περιπλανήσεις και σχέσεις με γυναίκες. Η Ρόμπιν θα αναπτύξει μια πολύ δυνατή ερωτική σχέση με την Νόρα, αλλά ούτε εκεί μπορεί να μείνει αφοσιωμένη. Ο χαρακτήρας της Ρόμπιν οδηγεί τους ανθρώπους που την αγαπούν σε συναισθηματικό αδιέξοδο.

Το "Νυχτοδάσος" της Djuna Barnes, που γράφτηκε το 1938 και εκδόθηκε πρόσφατα στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Gutenberg, είναι ένα βιβλίο προχωρημένο για την εποχή που κυκλοφόρησε, που παραμένει ιδιαίτερο και για τους αναγνώστες του σήμερα. Αν έπρεπε να το κατατάξουμε σε κάποια κατηγορία θα το χαρακτηρίζαμε ως μυθιστόρημα, ωστόσο βρίθει από ποιητικότητα και φιλοσοφικούς στοχασμούς, ενώ οι εκτεταμένοι διάλογοι δίνουν ένα έντονο θεατρικό ύφος.

Έχει χαρακτηριστεί ως το ορόσημο της λεσβιακής λογοτεχνίας, αλλά οι απόψεις και οι σκέψεις που εκφράζει ξεπερνούν τον ομοφυλοφιλικό έρωτα: το "Νυχτοδάσος" είναι μια ατελείωτη διερεύνηση της φύσης της αγάπης και της ανθρώπινης ψυχής. Οι σελίδες του αφιερώνουν περισσότερο χώρο στην ψυχογράφηση των ηρώων, στην περιγραφή των συναισθημάτων τους και στους στοχασμούς για την ανθρώπινη μοίρα, σε βαθμό που η ίδια η πλοκή μοιάζει πολλές φορές να είναι απλώς το πρόσχημα για να μιλήσει η συγγραφέας για όσα την προβληματίζουν.

Εξαιρετικά ενδιαφέρων ο τρόπος που η Barnes αποδίδει τους ήρωές της (όχι πάντα μέσα από τα λόγια τους, αλλά πολλές φορές μέσα από τα λόγια των άλλων - αυτό ειδικά συμβαίνει με την πρωταγωνίστρια, την Ρόμπιν, επιτείνοντας τον αινιγματικό της χαρακτήρα). Ευρηματική και η δομή του βιβλίου, με την αφήγηση να μην ακολουθεί μια ευθεία πορεία: πολλοί διάλογοι καλύπτουν εκ των υστέρων γεγονότα που έχουν προηγηθεί.

Το "Νυχτοδάσος" είναι ένα βιβλίο που απαιτεί αφοσίωση, γιατί η κάθε του, σχεδόν, σειρά κρύβει και έναν στοχασμό. Πυκνογραμμένο και μεστό, όσες φορές κι αν το διαβάσει κάποιος θα εντοπίσει και θα απολαύσει καινούργια πράγματα: την ψυχοσύνθεση των ηρώων, τη σκοτεινή ατμόσφαιρα, το μαύρο χιούμορ, την αισθητική που αποπνέει, τις συνεχές αναφορές στην τέχνη. Αναμφίβολα, μοναδικό από κάθε άποψη.

Η ηρεμία ως στάση ζωής

Της Χρυσάνθης Ιακώβου / Fractal

Ο Πωλ Χάνσεν εκτίει ποινή φυλάκισης στις φυλακές του Μόντρεαλ, όπου μοιράζεται το κελί του με τον πληθωρικό συγκρατούμενό του, τον Πατρίκ. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του θα κάνει μια αναδρομή στη ζωή του, θα σκεφτεί τον Δανό πατέρα του, τη Γαλλίδα μητέρα του, την γυναίκα του, την Γουινόνα, και την σκυλίτσα τους, την Νουκ, τα χρόνια που δούλευε ως επιστάτης στο κτίριο Excelsior.

Μια υπέροχη ιστορία που κυλάει σαν νερό, που συνδυάζει το νοσταλγικό παρελθόν με το σκληρό παρόν στη φυλακή, που χωράει πολύ συναίσθημα, ενδιαφέροντα περιστατικά, χιούμορ στις δόσεις που απαιτείται και γλαφυρές περιγραφές.

Το "Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο" είναι ένα βιβλίο που ξεδιπλώνεται όμορφα, ήσυχα και μεθοδικά, διατηρώντας την ίδια ηρεμία στην αφήγηση που χαρακτηρίζει και τον ήρωα του. Ακριβώς αυτό βέβαια θέλει να τονίσει και ο συγγραφέας, το πώς μπορεί να πορευτεί σε έναν διεφθαρμένο κόσμο ένας άνθρωπος πράος, νηφάλιος και καλόκαρδος.

Πώς όμως ένας τέτοιος άνθρωπος καταλήγει στη φυλακή; Ο Ντυμπουά, χτίζοντας μια ενδιαφέρουσα δομή και ξεδιπλώνοντας την ιστορία του κλιμακωτά, αφήνει την απάντηση για το τέλος. Σκιαγραφώντας επιτυχημένα την ψυχοσύνθεση του κεντρικού του ήρωα, θα μας τον παρουσιάσει να περνά το όριο της υπομονής του και να προσπαθεί να επαναπροσδιοριστεί μετά την αποφυλάκισή του.

Το "Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο" είναι ένα όμορφο βιβλίο με υπέροχη αφήγηση, ευχάριστο ρυθμό και πολύ ενδιαφέροντες ήρωες, που καταφέρνει μέσα από τον χαρακτήρα και τη ζωή του πρωταγωνιστή του να μας δώσει μια εξαιρετική στάση ζωής - όπως υπονοεί και ο τίτλος. Δικαίως το βιβλίο αυτό χάρισε στον συγγραφέα το Βραβείο Goncourt το 2019.

Μια καταβύθιση στα μύχια του έρωτα, μια περιπλάνηση στις πτυχές της Ιστορίας και ήρωες που έρχονται σε επαφή με το "θηρίο" μέσα τους

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το Fractal

Ένας άντρας, που έχασε πρόσφατα τη γυναίκα του, θα συναντήσει σε ένα ξενοδοχείο της Κρακοβίας μία νεαρή Ιταλίδα, για την οποία θα αισθανθεί μια παράξενη έλξη. Παράλληλα με την ιστορία των δύο αυτών ηρώων θα αρχίσουν να ξετυλίγονται κι άλλες ιστορίες από το παρελθόν τους, οι οποίες φτάνουν στα μέσα του 20ου αιώνα και μας ταξιδεύουν από τη Χίο μέχρι τη Συρακούσα.

Οι "Θηριόμορφοι" της Έλενας Μαρούτσου δεν είναι απλώς ένα πολύ ενδιαφέρον μυθιστόρημα, αλλά ένα βιβλίο στο οποίο συναντιούνται δύο μορφές τέχνης, παρασέρνοντας τον αναγνώστη σε μία γνήσια καλλιτεχνική εμπειρία. Εκτός από το ότι πρόκειται για μια ιδιαίτερα φροντισμένη έκδοση (σπάνια συναντά κανείς τέτοια βιβλία: μεγάλο ως προς το μέγεθος, εξαιρετική ποιότητα χαρτιού, καλή εκτύπωση), το κείμενο εναλλάσσεται με τις φωτογραφίες της Πολωνής εικαστικού Laura Makabresku. Και όχι μόνο εναλλάσσεται, αλλά και συνδιαλέγεται μαζί τους: η κάθε φωτογραφία σχετίζεται με συγκεκριμένα σημεία της πλοκής, οπτικοποιώντας έτσι την ιστορία και συμβάλλοντας στην ονειρική ατμόσφαιρα του βιβλίου.

Η Έλενα Μαρούτσου προχωρά ένα βήμα παραπέρα και εντάσσει την τέχνη, με τρόπο έμμεσο αλλά εύστοχο, σε ολόκληρη την αφηγούμενη ιστορία: ο κεντρικός ήρωας έχει πάθος με τη λογοτεχνία και είναι συγγραφέας, η κεντρική ηρωίδα είναι ηθοποιός και η ξαδέρφη της φωτογράφος και το ίδιο συμβαίνει και με τα υπόλοιπα πρόσωπα του βιβλίου. Οι τέχνες με τις οποίες ασχολούνται τα πρόσωπα του μυθιστορήματος δεν είναι απλώς η εργασία τους, το επάγγελμα τους, αλλά μέρος της ταυτότητάς τους, αποτέλεσμα της ψυχοσύνθεσής τους, ή η διέξοδός τους.

Ο κεντρικός όμως άξονας γύρω από τον οποίο ξετυλίγεται η υπόθεση είναι ο έρωτας και το σεξ. Η συγγραφέας προσεγγίζει και διερευνά το θέμα από κάθε πιθανή σκοπιά: ομοφυλοφιλικός έρωτας, σαδομαζοχιστικός, έρωτας χωρίς ανταπόκριση, πληρωμένος, έρωτας με τη βία. Όλες οι ιστορίες που καταγράφονται στο βιβλίο καταλήγουν κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, σε κάποιον έρωτα ή σε κάποια σεξουαλική επαφή που καθόρισε/στιγμάτισε/διαμόρφωσε τη ζωή των ηρώων.

Ενδιαφέρον είναι το παιχνίδι που κάνει η συγγραφέας με την ταύτιση ανθρώπων και ζώων (εξ ου και ο τίτλος). Τα ζώα -και ειδικά τα πουλιά- είναι πανταχού παρόντα στο βιβλίο με τρόπους είτε προφανείς είτε κεκαλυμμένους. Από την ηρωίδα που ενώθηκε συναισθηματικά με μία αλεπού, από την ξαδέρφη-φωτογράφο που φιλοξενούσε στο σπίτι της πουλιά σε κλουβιά, μέχρι την κεντρική ηρωίδα που έχει ένα πουλί για τατουάζ και μέχρι την καλόγρια που έτρεξε και τα ράσα της ανέμισαν σαν φτερά καρακάξας, η συγγραφέας χρησιμοποιεί έντεχνα την έννοια του ζώου είτε για να τονίσει τα "πρωτόγονα" ένστικτα των ηρώων της είτε να προσδώσει μυστηριακή ατμόσφαιρα στις ιστορίες της είτε για να συνδέσει τα γεγονότα και να τα εντάξει σε ένα ευρύτερο σύνολο όπου όλα στη φύση αλληλεπιδρούν.

Η πολυεπίπεδη αφήγηση των "Θηριόμορφων" μάς πάει μπρος και πίσω με γρήγορες εναλλαγές, χωρίς όμως να κουράζει ή να μπερδεύει, και αξιοποιεί τόσο το παρελθόν των ηρώων όσο και το ιστορικό παρελθόν των χωρών στις οποίες τοποθετείται η δράση. Έτσι δημιουργείται ένα ατελείωτο ψηφιδωτό από πρόσωπα, συναισθήματα, δράματα, ιστορικές πληροφορίες, γεγονότα, που δίνει στο βιβλίο έναν γάργαρο ρυθμό και μια νότα παιχνιδιάρικη ή μελαγχολική κατά περίσταση.

Οι "Θηριόμορφοι" είναι ένα βιβλίο που κλείνει διαρκώς το μάτι στον αναγνώστη, είτε με το ύφος του είτε με τα γεγονότα που καταγράφει είτε με τη δομή του. Το πρώτο μέρος αποτελείται από την αφήγηση, σε α' πρόσωπο, του κεντρικού ήρωα, ενώ στο δεύτερο μέρος την σκυτάλη παίρνει η ηρωίδα μας, όχι μόνο για να πει τη δική της ιστορία, αλλά και να μας αποκαλύψει όλα τα στοιχεία που αγνοεί ο ήρωας στο πρώτο μέρος! Στο τρίτο και τελευταίο μέρος τον λόγο πλέον παίρνει ο αφηγητής/η αφηγήτρια, που δίνει κάποιο τέλος στην ιστορία, παίζοντας περισσότερο με τον αναγνώστη παρά καλύπτοντας όλα τα κενά.

Το βιβλίο της Έλενας Μαρούτσου συνδυάζει την ωραία πλοκή με τους ενδιαφέροντες ήρωες, το ήρεμο ύφος με το παιχνιδιάρικο αφηγηματικό στιλ, την ονειρική ατμόσφαιρα με τις σουρεαλιστικές φωτογραφίες και κάπως έτσι έχουμε ένα απολαυστικό μυθιστόρημα.

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το Περί ου

Στο νέο της βιβλίο "Η κρεμμυδαποθήκη" η Κατερίνα Λιάτζουρα μας παραδίδει μια ποιητική συλλογή βαθιά σε νοήματα, δυνατή σε εικόνες, θυελλώδη ως προς την γλώσσα και ασυνήθιστη στη μορφή.

Το πρώτο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της συλλογής είναι ότι τα ποιήματα ισορροπούν ανάμεσα στην ποιητική και την πεζή μορφή. Ενώ με την πρώτη ματιά τα κείμενα μοιάζουν με μικρά διηγήματα, κρατούν εντούτοις όλα τα στοιχεία του ποιητικού λόγου.

Σε δεύτερο επίπεδο, και καθώς βυθίζεται ο αναγνώστης στο βιβλίο, αυτό που δημιουργεί έντονη αίσθηση είναι οι εικόνες και η χειμαρρώδης γλώσσα. Με τρόπο σχεδόν συνειρμικό, η Κατερίνα Λιάτζουρα ανακατεύει συναισθήματα, προσωπικά βιώματα, τόπους, υπαρξιακούς προβληματισμούς και σκηνές βγαλμένες από την καθημερινότητα. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι πολλοί τίτλοι φέρουν ονόματα πόλεων και συγκεκριμένα μέρη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι τα συναισθήματα που καταγράφονται δεν έχουν μια καθολική απήχηση.

Οι εικόνες της "Κρεμμυδαποθήκης" είναι σκοτεινές, εσωστρεφείς, επώδυνες. Το ποιητικό υποκείμενο συλλαμβάνεται πάντα σε μια κρίσιμη στιγμή -αγωνίας, μετάνοιας, αμαρτίας, απολογισμού, συμφιλίωσης, πάλης- καθώς προσπαθεί να κρατήσει την ισορροπία του. Υπάρχει μια διαρκής κίνηση, καθώς η ποιήτρια συνεχώς μετατοπίζεται ή αναζητά κάτι -άλλοτε πραγματικά και άλλοτε νοερά- αλλά δε φαίνεται ποτέ να αναπαύεται ή να λυτρώνεται. Ίσως όμως αυτό να μην έχει και τόση σημασία: υπάρχει πάντα μια δυσκολία και μια ματαιότητα σε όλη αυτήν την αναζήτηση.

Έχει ενδιαφέρον ότι το ποιητικό υποκείμενο είναι πάντα μόνο. Ακόμα και στα ποιήματα που γίνεται αναφορά σε άλλα πρόσωπα, αυτά θα είναι νεκρά ή θα εμφανίζονται με άλλη μορφή ή θα λάμπουν δια της απουσίας τους. Αυτή η απουσία δε σταματά να διατρέχει τη συλλογή ούτε στα ερωτικά ποιήματα.

Παρόλο που η ποιήτρια επέλεξε να "πεζοποιήσει" τα ποιήματά της και να μην χρησιμοποιήσει στίχο, ο λόγος της δεν πέφτει στην παγίδα της φλυαρίας. Οι προτάσεις της είναι κοφτές, σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζουν τα άρθρα, έχει αφαιρεθεί κάθε τι περιττό. Η γλώσσα της όμως παραμένει έντονη, θυελλώδης, σχεδόν ονειρική.

Η Κατερίνα Λιάτζουρα καταθέτει στην "Κρεμμυδαποθήκη" της μια ποίηση βαθιά προσωπική, βιωματική και υπαρξιακή. Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι την ίδια στιγμή τα ποιήματά της παραμένουν απίστευτα εξωστρεφή για όποιον θέλει να πλάσει τις εικόνες στο μυαλό του, να ταυτιστεί, να απαντήσει στα φιλοσοφικά ερωτήματα που τίθενται. Όπως και να έχει, η ανάγνωση του βιβλίου μοιάζει με μια εμπειρία που απαιτεί όλες τις αισθήσεις.

ΛΑΥΚΟΣ Ή ΤΑ ΚΟΡΑΚΙΑ

Μαύρα κοράκια πετάξανε χαμηλά. Σημάδι δυσοίωνο είπανε οι γειτόνισσες στην πεζούλα. Δυο τα κοράκια που κουβαλήσανε την κάσα στα φτερωτά τους κοστούμια. Νεκρική πομπή ανέβηκε τη σκάλα. Σπίτι αφιλόξενο και εχθρικό σε υποδέχτηκε στερνά. Κοίταζες προς την ανατολή, όπως αρμόζει. Καφές, κονιάκ, στραγάλι, σταφίδα και σοκολατένια ελιά. Ανεμάκι φθινοπωρινό έμπασε το παραθύρι. Οι τρίχες στο πηγούνι σου μου φανήκανε πως ανεμιστήκανε. Μαζί με τα λουλούδια που σε στολίζουνε. Ταράχτηκε και η γραμμή των χειλιών σου, μ' όλα αυτά που άκουσες το βράδυ ετούτο. Τα έσφιξες πιότερο. Ένα αμυδρό χαμόγελο γινήκανε. Τα βλέφαρά σου μισόκλειστα αγνάντευαν τους προγόνους που ξεκρεμαστήκανε πρόσφατα από τα καρφιά τους. Τα σημάδια τους ακόμα ορατά στον τοίχο. Έξω βρέχει. Τα μάτια του Θανάση κλάψανε, μα της Φιλιώς καθόλου. Και ο Γιαννάκης και ο Δημητρός ήτανε εκεί. Συμπράξαν στην παρωδία. Όλη η γενιά σου. Το αίμα σου. Χαμένο κληροδότημα στις δικές του ερινύες. Εσύ, όμως, δεν έδωσες σημασία. Ετοιμάζεσαι νύφη να ντυθείς, και πάλι. Άσπιλη, αθώα, μεγαλόψυχη, να πας να συναντήσεις εκείνον. Το κρύο είναι τσουχτερό απόψε. Σε διαπερνά, όπως ο κάθε Λαύκος, όπως ο κάθε θάνατος. Η πλατεία σε αποχαιρέτησε στροβιλίζοντας τα πλατανόφυλλά της. Στρώμα υπόκωφων ήχων στο πέρασμά μου. Κάνει κρύο μέσα στην εκκλησία. Είμαστε παγωμένες Κατίνα. Η καμπάνα ηχεί πένθιμα. Ποια από τις δυο μας πεθαίνει; Το χώμα μυρίζει μούχλα. Καιρό είχε να αεριστεί. Να που ήρθε η ώρα. Για όλα έρχεται η γαμημένη ώρα. Τα κοράκια δεν βλέπουν την ώρα να αποδημήσουνε. Το Πήλιο φόρεσε τα γιορτινά του.

Της Χρυσάνθης Ιακώβου / Αναδημοσίευση απο το Fractal

Ο Αλέξης Σταμάτης στο νέο του βιβλίο πλάθει έναν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα λογοτεχνικό ήρωα, τον Στέφανο, έναν άντρα μοναχικό, που κουβαλά τους προσωπικούς του δαίμονες και έχει ακόμα τις πληγές του ανοιχτές από μια προηγούμενη σχέση του που τέλειωσε άδοξα. Μετά από χρόνια απουσίας από την Αθήνα, ο Στέφανος επιστρέφει στην πόλη αυτήν, όπου ξεκινά να εργάζεται ως ιδιωτικός ντετέκτιβ. Μια μέρα θα δεχτεί μια ασυνήθιστη επαγγελματική επίσκεψη: μία γυναίκα θα του ζητήσει να την παρακολουθήσει. Και από εκείνη τη στιγμή θα ξεκινήσει μια απίστευτη ιστορία που θα επηρεάσει με εντελώς απρόσμενο τρόπο όλους τους εμπλεκόμενους.

Νουάρ ατμόσφαιρα, έντονα στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος, αρκετή δόση μυστηρίου και απανωτές εκπλήξεις είναι όσα θα συναντήσει κανείς διαβάζοντας τα "Αθώα Πλάσματα". Ο Αλέξης Σταμάτης στήνει μια άκρως ενδιαφέρουσα πλοκή που εξελίσσεται με τρόπο απρόβλεπτο και με ένταση που συνεχώς κλιμακώνεται.

Παρόλ' αυτά, τα "Αθώα Πλάσματα" δεν είναι βιβλίο αστυνομικό ούτε μυστηρίου. Είναι ένα βιβλίο απόλυτα υπαρξιακό. Ο συγγραφέας ακολουθεί τον ήρωα του στις πιο μύχιες διαδρομές του, στις πιο σκοτεινές του σκέψεις, στους πιο οδυνηρούς προβληματισμούς του και μας τον παρουσιάζει με μοναδική λογοτεχνική μαεστρία.

Από την άλλη, ο Αλέξης Σταμάτης χρησιμοποιεί αυτήν την ιστορία για να θέσει ερωτήματα, για να εξερευνήσει τις έννοιες ηθική, αλήθεια, πραγματικότητα, μνήμη, συνείδηση, ενοχή. Για να διερευνήσει τα δίπολα έρωτας-θάνατος, καλό-κακό, άγιος-εγκληματίας, παρουσιάζοντας τα τελικά ως όψεις του ίδιου νομίσματος. Ο τίτλος του βιβλίου -διόλου τυχαία επιλεγμένος- κάνει λόγο για πλάσματα αθώα, αλλά οι ήρωες μόνο αθώοι δεν είναι - ή εξαρτάται από ποια οπτική γωνία θα επιλέξεις να τους δεις.

Ένα βιβλίο που κρύβει μέσα του μεγάλες αντιθέσεις, που τολμά να κάνει γενναίες ανατροπές, που σπρώχνει τους ήρωες του πέρα από τα όρια τους, που καταφέρνει να διατηρήσει ισορροπία ανάμεσα στο μυστήριο και τους φιλοσοφικούς προβληματισμούς που θέτει - κι όλα αυτά χωρίς να παρασυρθεί σε σουρεαλιστικά μονοπάτια. Απολαυστικό από κάθε άποψη.