"Είμαι όσα έχω ξεχάσει", του Ηλία Μαγκλίνη (Εκδόσεις Μεταίχμιο, 2019)

Της Χρυσάνθης Ιακώβου / Αναδημοσίευση απο το Περί ου

Παίζοντας έντονα με την έννοια της μνήμης, ο Ηλίας Μαγκλίνης στο μυθιστόρημα του "Είμαι όσα έχω ξεχάσει" προσπαθεί όχι να θυμηθεί, αλλά να μάθει όσα περισσότερα γίνεται για το οικογενειακό του παρελθόν, πασχίζοντας έτσι να γνωρίσει λίγο καλύτερα και τον εαυτό του.

Η αναζήτηση αυτή -η οποία σε κάποια σημεία παρουσιάζεται ξεκάθαρα ως δημοσιογραφική έρευνα, που ο αναγνώστης παρακολουθεί βήμα βήμα- θα οδηγήσει τον αφηγητή/συγγραφέα στον παππού του, ο οποίος το μακρινό 1944 πυροβολήθηκε πισώπλατα στο Αγρίνιο από μια κομμουνιστική οργάνωση. Τα εξιστορούμενα γεγονότα δεν περιορίζονται μόνο στη δολοφονία, αλλά απλώνονται σε όλο το ιστορικό πλαίσιο εκείνης της περιόδου, καθώς και στις επιπτώσεις που είχε αυτή στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον.

Ο αφηγητής/συγγραφέας δεν αναζητά μόνο την ιστορία του παππού του, αλλά προσπαθεί να ανακαλύψει και τον "άγνωστο" πατέρα του, έναν ιδιαίτερα κλειστό άνθρωπο, με τον οποίο δεν μπόρεσε ποτέ να έρθει κοντά συναισθηματικά και ο οποίος έφυγε νωρίς νικημένος από τον καρκίνο.

Ο Μαγκλίνης με ιδιαίτερη μαεστρία εντοπίζει το αόρατο νήμα που ενώνει τρεις γενιές, εστιάζοντας στις ανοιχτές πληγές, στους κοινούς φόβους, στις ομοιότητες σε συμπεριφορές, καταφέρνοντας έτσι να δώσει στην ιστορία του έναν καθολικό χαρακτήρα.

Το ενδιαφέρον με το "Είμαι όσα έχω ξεχάσει" είναι ότι συνδυάζει στοιχεία από πολλά είδη γραφής. Μπορεί να διαβαστεί ως μαρτυρία, ως ιστορία, ως έρευνα, ως εξομολόγηση. Τα γεγονότα παρουσιάζονται ξεκάθαρα, χωρίς περιττά στολίδια, φλυαρίες ή μελοδραματισμούς, το κείμενο όμως από την άλλη δε χάνει στιγμή το λογοτεχνικό του ύφος και αυτό είναι που το καθιστά τόσο ελκυστικό στην ανάγνωση.

Αντίβαρο στη νηφαλιότητα αυτή είναι κάποια κείμενα ποιητικού, κατά κάποιον τρόπο, ύφους που βρίσκονται εμβόλιμα ανάμεσα στα κεφάλαια: εδώ ο συγγραφέας απελευθερώνει τις σκέψεις του, τα συναισθήματα του, τον λόγο του, λέει όσα δε χωράνε να ειπωθούν στις υπόλοιπες σελίδες, τις γεμάτες γεγονότα, δολοφονίες, ενοχές, αδικίες.

Ο Ηλίας Μαγκλίνης μπαίνει μέσα στην ιστορία του, με όση απόσταση χρειάζεται για να την αφηγηθεί ψύχραιμα και όσο βαθιά πρέπει για να της δώσει συναίσθημα. Το αποτέλεσμα αυτού είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται με ενδιαφέρον τόσο για τις ιστορικές του πληροφορίες όσο και γιατί ο καθένας μπορεί να βρει κομμάτια του εαυτού του στις σκέψεις που καταθέτει ο συγγραφέας.

"Κέρμα στον αέρα" της Τασούλας Επτακοίλη (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019)

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το Περι ου

Μπορούν να χωρέσουν ογδόντα χρόνια μέσα στις σύντομες ιστορίες δέκα προσώπων μιας οικογένειας, σε μόλις 140 σελίδες; Κρίνοντας από το νέο βιβλίο της Τασούλας Επτακοίλη η απάντηση είναι ναι. Από τον πόλεμο του '40 και τον Εμφύλιο μέχρι τη Χούντα, τη Μεταπολίτευση και τη σημερινή κρίση, από τον Πειραιά μέχρι τη Σάμο και την Αυστραλία, η Τασούλα Επτακοίλη καλύπτει ένα ευρύ χρονικό και γεωγραφικό φάσμα περιγράφοντας μόλις μια μέρα από τη ζωή των ηρώων της.

Άκρως ενδιαφέρον ως προς τη δομή -και ως εκ τούτου ελκυστικό στην ανάγνωση- το "Κέρμα στην αέρα" είναι μεν μυθιστόρημα, αλλά είναι χωρισμένο σε δέκα ξεχωριστές ιστορίες, οι οποίες θα μπορούσαν κάλλιστα να σταθούν και ως ανεξάρτητα διηγήματα. Παρόλο που το κάθε κεφάλαιο περιγράφει μία μόλις μέρα από τη ζωή του κάθε ήρωα, η συγγραφέας καταφέρνει να μας παρουσιάσει ολόκληρη τη ζωή του καθενός και παράλληλα να μας δώσει μια αρκετά ξεκάθαρη εικόνα της ιστορίας της Ελλάδας από το '40 μέχρι και σήμερα.

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς η μία ιστορία συμπληρώνει την άλλη. Οι δέκα ήρωες ενώνονται μεταξύ τους με συγγενικούς δεσμούς, οπότε τα ίδια πρόσωπα και τα ίδια περιστατικά εμφανίζονται πολλές φορές σε διαφορετικά κεφάλαια, κι έτσι παρουσιάζονται συνεχώς νέες πληροφορίες που φωτίζουν και εμπλουτίζουν τις ιστορίες που προηγήθηκαν.

Με αφηγηματική δεινότητα και με άνεση στη γραφή, η Επτακοίλη προσαρμόζει το ύφος της και τη γλώσσα της στον εκάστοτε πρωταγωνιστή. Με την ίδια άνεση περνά από τις περιγραφές ιστορικών γεγονότων στις πιο προσωπικές εξομολογήσεις. Το βιβλίο εξάλλου διαθέτει απίστευτη ποικιλία: άντρες ήρωες, γυναίκες ηρωίδες, άλλοι στην εφηβεία τους και άλλοι ηλικιωμένοι, κάποιους τους βρίσκουμε σε κομβικές στιγμές της ζωής τους και άλλους σε μια συνηθισμένη τους μέρα, άλλους τους πετυχαίνουμε να ονειρεύονται για το μέλλον και άλλους να κάνουν απολογισμό για το παρελθόν τους, για κάποιους γνωρίζουμε ήδη από προηγούμενα κεφάλαια και για κάποιους άλλους μαθαίνουμε μετά πώς εξελίχτηκε η ζωή τους.

Η Τασούλα Επτακοίλη παίρνει δέκα συνηθισμένους ανθρώπους και τους μετατρέπει αβίαστα σε λογοτεχνικούς ήρωες. Πότε διασταυρώνονται μεταξύ τους, πότε με την ίδια την ιστορία. Άλλοτε πληρώνουν τα δικά τους λάθη, άλλοτε τους προλαβαίνει η μοίρα. Ιστορίες που συγκινούν, που ξαφνιάζουν, που προκαλούν ευθυμία. Ένα απολαυστικό βιβλίο που μιλά απλά αλλά βαθιά και ουσιαστικά για τις ανθρώπινες σχέσεις, για τα λάθη, για τους απολογισμούς της ζωής μας.

Θέα Ακρόπολη, της Λουκίας Δέρβη (Μεταίχμιο, 2019)

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το περιοδικό Fractal

Το μυθιστόρημα της Λουκίας Δέρβη "Θέα Ακρόπολη" μας μεταφέρει στην Αθήνα του 1992 και μας βάζει στα παρασκήνια του πιο πολυτελούς ξενοδοχείου, του Athens Excelsior. Από τη μια οι πλούσιοι πελάτες του, από την άλλη το πολυάριθμο προσωπικό του που φροντίζει να είναι όλα στην εντέλεια. Πίσω από την λαμπερή βιτρίνα του ξενοδοχείου, οι εργαζόμενοι ερωτεύονται, προβληματίζονται, φοβούνται, αντιμετωπίζουν διλήμματα, ελπίζουν. Η Θέκλα, η ωραία καμαριέρα που βρίσκεται σε μια κρίσιμη φάση της ζωής της, ο Μάκης, ο υπεύθυνος της ρεσεψιόν, που όλη του η ζωή στρέφεται γύρω από το πώς θα κατακτήσει τη Θέκλα, η Χαρούλα, που αντιμετωπίζει οικογενειακά και οικονομικά προβλήματα,  ο Παρμενίων, πρώην υπάλληλος του ξενοδοχείου και πρώην σύζυγος της Θέκλας, την οποία διεκδικεί ακόμα.

Οι προσωπικές ιστορίες των εργαζόμενων συμπλέκονται με τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις, με τα περιστατικά των πελατών και με όλα όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα το καλοκαίρι του '92. Τελικά ποιος είναι ο πρωταγωνιστής αυτού του βιβλίου; Ο Μάκης; Η Θέκλα; Το ξενοδοχείο το ίδιο που επηρεάζει καταλυτικά τις ζωές των εργαζόμενων σε αυτό; Ή μήπως πρωταγωνίστρια είναι η χώρα μας, η Ελλάδα μιας εποχής που πέρασε ανεπιστρεπτί; Η Λουκία Δέρβη γράφει ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα θέλοντας να πετύχει ακριβώς αυτό: να φανερώσει τα αόρατα νήματα που συνδέουν όλα τα παραπάνω, χρησιμοποιώντας ως άξονα το ξενοδοχείο.

Για τους εργαζόμενους του Athens Excelsior η δουλειά τους δεν είναι απλώς μια εργασία - είναι αυτό που τους αυτοπροσδιορίζει, αυτό που τους βοηθάει να ανεβούν κοινωνικά και οικονομικά, αυτό που τους ανακουφίζει από τα άλλα τους προβλήματα, αυτό που εντέλει διαμορφώνει σταδιακά και τον χαρακτήρα τους. Και την ίδια στιγμή το ξενοδοχείο αυτό είναι το μέρος όπου αναπτύσσονται οι φιλίες τους, οι έρωτες τους, τα πάθη τους, τα λάθη τους.

Το βιβλίο βέβαια θα ήταν εντελώς διαφορετικό αν τοποθετούνταν στη σημερινή εποχή. Η συγγραφέας μάς ταξιδεύει μέχρι τα 90s, που φαντάζουν τόσο μακρινά και τόσο διαφορετικά σήμερα, στην απόλυτη περίοδο της ευμάρειας, της λάμψης, της ανεμελιάς, θέτοντας έτσι διακριτικά και έναν προβληματισμό, έναν σιωπηλό σχολιασμό. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο το "Θέα Ακρόπολη" είναι και ένα μυθιστόρημα κοινωνικό, καθώς μας δείχνει το χάσμα μεταξύ των τάξεων, τη μεγάλη απόσταση που χωρίζει τους πελάτες από τους εργαζόμενους.

Μέσα λοιπόν σε αυτό το πλαίσιο κινούνται και οι ήρωες μας. Κεντρικοί ήρωες, δευτερεύοντες ήρωες, τόσο μέλη του προσωπικού όσο και πελάτες, ένα μεγάλο ψηφιδωτό προσώπων, των οποίων οι ζωές διασταυρώνονται με ενδιαφέροντα τρόπο. Η Λουκία Δέρβη σκιαγραφεί εύστοχα τα πρόσωπα του βιβλίου της, δίνοντας τους το απαιτούμενο βάθος, χωρίς να διστάζει να τους τσαλακώσει ή και να τους αποκαθηλώσει.

Το "Θέα Ακρόπολη" συνδυάζει πολλά διαφορετικά στοιχεία, άλλα φανερά με την πρώτη ανάγνωση και άλλα κρυμμένα πίσω από τους ήρωες και τα γεγονότα. Όλα όμως συμπλέκονται αρμονικά και κάνουν την αφήγηση να προχωρά με ενδιαφέρον και ρυθμό  - με τον ίδιο ακριβώς ρυθμό που λειτουργεί και το Athens Excelsior.

"Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι", της Φωτεινής Τσαλίκογλου (Εκδόσεις Καστανιώτη, 2019)

51 παράξενες κι ασυνήθιστες ιστορίες που μιλούν για τα πιο απλά και συνηθισμένα πράγματα

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το περιοδικό fractalart.gr

"Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι" είναι αυτό ακριβώς που περιγράφει ο τίτλος του βιβλίου: περιστατικά -πενήντα ένα στον αριθμό- σύντομα σε διάρκεια, παράξενα ως προς το περιεχόμενο, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν ως πρωταγωνίστρια την κυρία Φι.

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου σε αυτό της το βιβλίο χρησιμοποιεί το ασυνήθιστο, το απροσδόκητο, το αλληγορικό, για να μιλήσει για τα πιο απλά, τα πιο καθημερινά, τα πιο αυτονόητα πράγματα. Με την πρώτη ανάγνωση τα περιστατικά μοιάζουν πράγματι παράδοξα - πρέπει να φτάσεις στο τέλος κάθε ιστορίας για να συνειδητοποιήσεις πόσο αληθινά και πόσο συνηθισμένα είναι.

Με αρκετό διάλογο, με έντονη φιλοσοφική διάθεση, με λόγο ποιητικό και με χαρακτήρα αλληγορικό, οι ιστορίες του βιβλίου μιλούν για προβλήματα οικογενειακά, για ζητήματα κοινωνικά, για τις ανθρώπινες σχέσεις, για το θάνατο και την απώλεια, για τον τρόπο που αντιμετωπίζει ο καθένας τα προβλήματα του, για την μητρική αγάπη και για τα λάθη των γονέων, για τη δύναμη των λέξεων, για τη φύση των συγγραφέων.

Στο κέντρο των ιστοριών -των περισσότερων τουλάχιστον- η κυρία Φι, η οποία στοχάζεται, αναρωτιέται, φιλοσοφεί, καταλήγει σε συμπεράσματα, δίνει συμβουλές. Προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κατάθλιψη του γιου της, άλλοτε ακούει τα προβλήματα των φίλων της, ενώ άλλες φορές έχει αναπάντεχες συναντήσεις με σχεδόν άγνωστους ανθρώπους που της διηγούνται τη ζωή τους.

Η Φωτεινή Τσαλίκογλου μιλά αβίαστα, ελεύθερα, εύκολα για δύσκολα πράγματα, διατηρώντας στο ύφος της την ίδια ηρεμία που έχει η ηρωίδα της στους τρόπους της. Τα περιστατικά μοιάζουν να υπερβαίνουν κάθε λογική, όμως δεν είναι παρά συμβολικά για να ειπωθούν τα πιο λογικά πράγματα. Τα διηγήματα μεταξύ τους δεν έχουν αφηγηματική συνοχή ούτε εντάσσονται σε μια ενιαία θεματική, σκιαγραφούν όμως όλα την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση ιδιαίτερα εύστοχα και διερευνούν τα μεγάλα ζητήματα της ζωής άλλοτε με τρόπο τραγικό και άλλοτε με τρόπο ανάλαφρο.

"Οι παράξενες ιστορίες της κυρίας Φι" είναι ανοιχτές για πολλές ερμηνείες, θέτουν ερωτήματα, διατυπώνουν απαντήσεις που επιδέχονται σκέψη και συζήτηση, προκαλούν θλίψη και την ίδια στιγμή ευθυμία. Το μόνο σίγουρο ότι είναι άκρως απολαυστικές στην ανάγνωση.

"Ευστοχία υλικού" του Αλέξανδρου Στεργιόπουλου (Εκδόσεις Ιωλκός, 2018)

Της Χρυσάνθης Ιακώβου/ Αναδημοσίευση απο το περιοδικό periou.gr

 

"Κουρασμένοι άνθρωποι.

Λάμπες που αργοσβήνουν.

Στραγγισμένη ζωή.

Κατάχρηση φωτός.

Στο σκοτάδι (ελπι)ζουν".

Εικοσιπέντε ποιήματα, μικρά σε φόρμα, λόγος λιτός και κοφτός. Ο Αλέξανδρος Στεργιόπουλος στην "Ευστοχία υλικού" είναι ιδιαίτερα λακωνικός, σχεδόν αυστηρός, και καταφέρνει να συμπυκνώσει το ποιητικό του σύμπαν σε λίγους στίχους, οι οποίοι όμως προκαλούν μεγάλη αίσθηση.

Απαλλάσσοντας εντελώς τη γραφή του από στολίδια και φλυαρίες, ο Στεργιόπουλος διαλέγει τον μικρό στίχο, τις σύντομες προτάσεις, το γρήγορο πέρασμα από ποίημα σε ποίημα. Ο λόγος του καταντά σχεδόν αφοριστικός: ο ποιητής δεν αναρωτιέται, δε θέτει ερωτήματα, περισσότερο φαίνεται να έχει καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα.

"Ας επαναλάβουμε

αυτή την τραγωδία

μπας και βρούμε τον εαυτό μας".

Έχει μεγάλο ενδιαφέρον επομένως ότι μορφή και περιεχόμενο φαίνονται να ταυτίζονται και να βρίσκονται σε μια σχέση ατελείωτης αλληλεξάρτησης. Η αυστηρή δομή περικλείει κι ένα αυστηρό περιεχόμενο: ο ποιητής, άλλοτε ως παρατηρητής κι άλλοτε ως μέρος ενός συνόλου, ρίχνει ιδιαίτερα σκληρή τη ματιά του στον κόσμο που μας περιβάλλει.

Τι κόσμος είναι αυτός; Ένας κόσμος σε τέλμα ή ακόμα και σε πλήρη αποσύνθεση. Και στο κέντρο αυτού ο άνθρωπος -ο πραγματικός πρωταγωνιστής αυτής της ποιητικής συλλογής- με τις αδυναμίες του, τα πάθη του, την αναβλητικότητα του, την λιποψυχία του, κουρασμένος και σε απόλυτη παραίτηση, που δεν έχει ούτε τη δύναμη ούτε τη διάθεση να προχωρήσει σε κάποια αλλαγή. Γι' αυτό και η ποίηση του Αλέξανδρου Στεργιόπουλου μπορεί να διαβαστεί και ως υπαρξιακή, αλλά και ως κοινωνική. Ή μάλλον, ακόμα καλύτερα, είναι κοινωνική μέσα από ένα υπαρξιακό πρίσμα.

"Ετερόφωτες υπάρξεις,

αδύναμες,

τρέμουν, αργοσβήνουν,

πασχίζουν να κρατήσουν το δανεικό φως.

Θάνατος και ξανά θάνατος".

Ποιος είναι ο ρόλος του ποιητή μέσα σε όλα αυτά; Απλώς να καταγράψει, να επισημάνει, να επιστήσει την προσοχή. Να κάνει το κατηγορώ του. Το εγώ απουσιάζει εντελώς από τη συλλογή˙ αντιθέτως, το εμείς και το εσύ είναι διαρκώς παρόντα, καθώς τα περισσότερα ποιήματα είναι γραμμένα σε πρώτο πληθυντικό ή σε δεύτερο ενικό. Ο ποιητής πάντως ούτε ελπίζει ούτε απελπίζεται, ούτε παρακινεί ούτε κρίνει. Το χρέος του αρχίζει και τελειώνει στην ρεαλιστική απεικόνιση της πραγματικότητας.

"Με το πουκάμισο

του φιδιού μάς έντυσαν.

Γι' αυτό σερνόμαστε

σ' ένα βουνό άπειρων εγώ".

Ο ποιητής φαίνεται να ξέρει την αξία και τη δύναμη των λέξεων κι αυτή είναι μία έννοια που επανέρχεται ξανά και ξανά στους στίχους. Όπως και το δίπολο φως-σκοτάδι, που εμφανίζεται συνεχώς με καινούργιες μορφές και με διαφορετικές αιτίες και μοιάζει να συμπυκνώνει πολλές φορές τη βαθύτερη σκέψη του ποιητή.

"Είδα ένα κομμάτι φως

να τρέχει.

Άκουσα το σκοτάδι του".

Η "Ευστοχία υλικού" είναι μια σκληρή ποιητική συλλογή, που καταφέρνει όμως να αποφύγει τις δραματικές εξάρσεις και υπερβολές και να διατηρήσει ένα νηφάλιο και λιτό προφίλ. Γι' αυτό ακριβώς οι στίχοι ασκούν τόση δύναμη στον αναγνώστη, με αποτέλεσμα να μπορεί να διαβαστεί ξανά και ξανά.